Piyasada Hâkim Olmayan Şirketler İçin Rekabet Hukuku Rehberi

1. Rekabet Hukukunun Tanımı ve Kapsamı

Rekabet hukuku; mal ve hizmet piyasalarında serbest, adil ve etkin rekabetin korunmasını amaçlayan temel bir hukuk dalıdır. Bu hukuk kuralları yalnızca büyük veya hâkim durumdaki şirketlere değil, küçük ve orta ölçekli işletmeler dâhil tüm teşebbüslere yükümlülük getirir. Bu rehber, özellikle hâkim durumda olmayan işletmelerin dikkat etmesi gereken başlıca rekabet hukuku risklerini ve uyum alanlarını somut ve anlaşılır örneklerle ortaya koymaktadır.

Rekabet hukuku, piyasalarda rekabetin serbest, adil ve kesintisiz şekilde sürdürülmesini güvence altına almak amacıyla oluşturulmuş bir hukuk disiplinidir. Bu alan; rekabeti sınırlayan, bozan veya kısıtlayan davranışların engellenmesini ve sağlıklı bir piyasa yapısının korunmasını hedefler.

Türkiye’de rekabet hukukunun yasal çerçevesi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ile belirlenmiştir. Kanun; rekabeti sınırlayıcı anlaşmalar, uyumlu eylemler, hâkim durumun kötüye kullanılması, birleşme ve devralma işlemlerinin denetimi gibi konuları düzenler. Bu düzenlemelerin uygulanmasından ve rekabet düzeninin korunmasından ise bağımsız ve özerk bir otorite olan Rekabet Kurumu sorumludur.

2. Rekabet Hukuku Sadece Büyük Şirketleri mi Kapsar?

Hayır. Rekabet hukuku tüm teşebbüsleri kapsar ve yalnızca büyük ölçekli veya piyasada hâkim durumda bulunan şirketlere özgü bir alan değildir. Küçük, orta ve yeni kurulmuş işletmeler de rekabet hukukunun tam kapsamlı yükümlülüklerine tabidir.

“Piyasa gücüm yok, bana uygulanmaz” yaklaşımı yanlış ve risklidir. Zira rekabet hukukunda yasaklanan davranışların büyük bir bölümü, teşebbüsün büyüklüğünden bağımsız olarak ihlal niteliği taşır ve ciddi idari para cezalarına yol açabilir.

3. Hâkim Olmayan Şirketler İçin Temel Rekabet Hukuku Riskleri

3.1. Rakiplerle Yapılan Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşmalar

3.1.1. Fiyat Tespiti

Rakiplerle fiyat belirleme, indirim oranlarını kararlaştırma veya kampanya dönemlerini ortak planlama kesin olarak yasaktır.

3.1.2. Müşteri veya Bölge Paylaşımı

“Belirli müşteri/bölge sana, diğeri bana” şeklindeki anlaşmalar ağır rekabet ihlalidir.

3.1.3. İhale Ayarlamaları

Danışıklı teklif verilmesi, teklif vermemeye yönelik anlaşmalar veya sıra ile teklif verme uygulamaları ciddi idari yaptırımlara yol açar.

3.2. Uyumlu Eylem Görünümü Taşıyan Davranışlar

Açık bir anlaşma olmasa bile paralel davranışlar veya sektör toplantılarında stratejik bilgi paylaşımı Rekabet Kurumu tarafından “uyumlu eylem” olarak değerlendirilebilir.

3.3. Dikey İlişkilerde Yasaklı Uygulamalar

3.3.1. Yeniden Satış Fiyatının Belirlenmesi

Bayilerin veya distribütörlerin ürünleri belirlenen fiyattan satmaya zorlanması çoğunlukla yasaktır.

3.3.2. Müşteri Kısıtlamaları

Bayilerin belirli müşterilere satış yapmasını engellemek rekabet hukuku kapsamında risklidir.

3.3.3. E-Ticaretin Gereksiz Sınırlandırılması

E-ticaret kanallarının haksız şekilde kapatılması veya sınırlandırılması da yasaklı dikey sınırlamalar arasında yer alabilir.

3.4. Stratejik Bilgi Paylaşımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Rakip şirketlerle aşağıdaki bilgilerin paylaşılması kesin olarak sakıncalıdır:

• Gelecek dönem fiyat politikaları

• İndirim/iskonto oranları

• Üretim hacmi veya stok bilgileri

• Müşteri listeleri

• Tedarikçi fiyatları ve maliyet kalemleri

Bu tür bilgiler rekabet dinamiklerini doğrudan etkilediği için her ölçekte teşebbüs açısından ihlal niteliği taşır.

3.5. Birleşme ve Devralmalarda Bildirim Yükümlülüğü

Küçük şirketlerin dahi taraf olduğu birleşme veya devralma işlemleri, belirlenen ciro eşiklerini aşması halinde Rekabet Kurumu’na bildirim gerektirebilir. Bu nedenle işlem öncesinde hukuki inceleme yapılması zorunludur.

4. Rekabet Hukuku ile Haksız Rekabet Arasındaki Farklar

Haksız rekabet hükümleri;

• yanıltıcı reklam,

• ticari itibarın zedelenmesi,

• müşteri kaçırma,

• karıştırılma ihtimali yaratan uygulamalar

gibi ticari etik konularını düzenler.

Rekabet hukuku ise pazar yapısını, kamusal rekabet düzenini ve etkin rekabeti korumaya yöneliktir. Bu nedenle iki alanın kapsamı birbirinden farklıdır.

Sonuç olarak; piyasada hâkim olmayan şirketler de rekabet hukukunun kapsamı içindedir ve bu şirketlerin rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı davranışlardan kaçınmaları, uyum yükümlülüklerine riayet etmeleri gerekmektedir. Rekabet Kurumu’nun denetimi ve yaptırımları, şirket büyüklüğüne bakılmaksızın uygulanmakta olup, bu nedenle tüm teşebbüslerin rekabet hukuku kurallarına uygun hareket etmesi zorunludur.